ስለአስተያየቶ እናመሰግናለን፡፡ ቋሚ ኮሚቴው እንዲያየው ተልኳል፡፡

ህግ በሚያመነጩ የመንግስት መ/ቤቶች እና በባለድርሻ አካላት መካከል በሚረቀቁ ህጎች ላይ ሁለቱም ወገኖች ጥቅሞቻቸዉን ለማስከበር በሚያደርጉት ጥረት አለመግባባቶች ይከሰታሉ፡፡ ብዙ ጊዜ እነዚህ ጥቅሞች ሙሉ ለሙሉ ታርቀዉ መፍትሄ ያገኛሉ ማለት አይደሉም፡፡ ይህ በሚሆንበት ጊዜ ጥቅሙ ያልተከበረለት ባለድርሻ ወገን በረቂቁ ላይ እንዳልተወያየ፤ የህግ አመንጭዉ አካል እንዳላሳተፈው አድርጎ በመሳል በሚድያዎች እንዲሁም ለሌሎች የመንግስት አካላት ወቀሳ እና ቅሬታ ያቀርባሉ፡፡ እዉነት ለመናገር ግን ሁሉም የመንግስት አካላት ህግ በሚያመነጩበት ጊዜ ባለድርሻ አካላትን ያወያያሉ የሚል ድምዳሜ የለኝም፡፡ እኔ ባለኝ እምነት ይህንን ክፍተት ለመሙላት ጥረት የሚያደርገው ረቂቁ ፓርላማ ከደረሰ በኋላ ረቂቁን በዝርዝር የሚያዩት ቋሚ ኮሚቴዎች ናቸዉ፡፡ ከእርስዎ አስተያየት መረዳት እንደቻልኩት ህጉን ያመነጨዉ አካል ባለድርሻ አካላቶችን እንዳወያየ ነው፡፡ ከጽሁፉ ለመረዳት እንደቻልኩት እርስዎ ከባለድርሻ አካላት አንዱ እንደሆኑ እና በነበረዉ ዉይይት ያስተዋሉትን ክፍተቶች የፓርላማዉ ቋሚ ኮሚቴ መሙላት የሚችልበትን ተጨማሪ እድል ለመጠቀም ያደረጉት ትክክለኛ ጥረት በመሆኑ የሚደነቅ ነው፡፡
ይሁን እንጂ ከላይ በተጠቀሱት 2 አንቀጾች እንዲሁም ተያያዥ ችግሮቻቸዉን በተመለከተ ባለድርሻ አካላት ያሳስበናል ያሉትን ጉዳዮች ህግ አመንጪዉ አካል አናንቆ እንዳለፋቸዉ የሚወቅስ እንጂ የህግ አመንጪዉ ትክክለኛ ምክንያታዊ ምላሾቹ ምን እንደነበሩ አልጠቀሱም፡፡ በነዚህ ሁለት ጉዳዮች ላይ ህጉን ያመነጨዉ አካል ምክንያታዊ ምላሽ መስጠት ሳይችል ቀርቶ የባለድርሻ አካላት ስጋቶችን አናንቆ ማለፍን መረጠ ብየ ለመቀበል ይከብደኛል፡፡ አድርጎ ከሆነ ግን ከአንድ የመንግስት ተቋም የሚጠበቅ አይደለም፡፡ በዚህ ጉዳይ ላይ የሚመለከተዉ አካል ማብራሪያ መስጠት ይኖርበታል ብየ አምናለሁ
ተከራከርከኝ አይበሉኝ እና እኔ እንደ አንድ ምክንያታዊ ዜጋ ስመለከተዉ ለምሳሌ ያክል የመድኃኒት ዋጋ ቁጥጥር እንዲደረግበት የሚደርግ ህግ ያለዉ ማህበራዊ ፋይዳ ቀላል የሚባል አይደለም፡፡ ለእንደኔ አይነት ግለሰብ መንግስት ሊያደርግልኝ ከሚችላቸዉ ነገሮች ዉስጥ አንዱ ይሄ ነዉ፡፡ በአሁኑ ጊዜ የቤተሰብ አስተዳዳሪ የሆነ ወይም ሌላ ግለሰብ በህመም ምክንያት ገንዘቡ ያላቸዉ ከሆነ ለረጅም ጊዜ ያላቸዉን ተቀማጭ የሌላቸዉ ከሆኑ ደግሞ ከቤተሰብ ወይም ከቅርብ ወዳጆቻቸዉ በመበደር ወይም በእርዳታ መድኃኒት መግዥን ጨምሮ ለህክምና አገልግሎት የሚከፍሉት ገንዘብ የብዙ አመታት ገቢያቸዉ ነው፡፡ አጋጣሚዎችን በመጠቀም መድኃኒትን በብዙ መቶ እጥፍ የትርፍ ህዳግ የሚሸጡ ነጋዴዎች አንድ ሊባሉ ይገባል፡፡
እግረ መንገዴን ለተከበረዉ ፓርላማ ልብ ሊባልበት የሚገባ ተጨማሪ የቁጥጥር ጉዳይ ላነሳ እወዳለሁ፡፡ የግል የጤና ተቋማት ኢንቨስትመንት የሚበረታታ ጉዳይ እንደሆነ አምናለሁ፡፡ ሆኖም ግን ቁጥር ስፍር የሌለዉ ዜጋ ምክንያታዊ ላልሆነ የገንዘብ ብዝበዛ እየተዳረገ ስለሆነ ቁጥጥር ቢደረግ መልካም ነዉ፡፡

ህግ በሚያመነጩ የመንግስት መ/ቤቶች እና በባለድርሻ አካላት መካከል በሚረቀቁ ህጎች ላይ ሁለቱም ወገኖች ጥቅሞቻቸዉን ለማስከበር በሚያደርጉት ጥረት አለመግባባቶች ይከሰታሉ፡፡ ብዙ ጊዜ እነዚህ ጥቅሞች ሙሉ ለሙሉ ታርቀዉ መፍትሄ ያገኛሉ ማለት አይደሉም፡፡ ይህ በሚሆንበት ጊዜ ጥቅሙ ያልተከበረለት ባለድርሻ ወገን በረቂቁ ላይ እንዳልተወያየ፤ የህግ አመንጭዉ አካል እንዳላሳተፈው አድርጎ በመሳል በሚድያዎች እንዲሁም ለሌሎች የመንግስት አካላት ወቀሳ እና ቅሬታ ያቀርባሉ፡፡ እዉነት ለመናገር ግን ሁሉም የመንግስት አካላት ህግ በሚያመነጩበት ጊዜ ባለድርሻ አካላትን ያወያያሉ የሚል ድምዳሜ የለኝም፡፡ እኔ ባለኝ እምነት ይህንን ክፍተት ለመሙላት ጥረት የሚያደርገው ረቂቁ ፓርላማ ከደረሰ በኋላ ረቂቁን በዝርዝር የሚያዩት ቋሚ ኮሚቴዎች ናቸዉ፡፡ ከእርስዎ አስተያየት መረዳት እንደቻልኩት ህጉን ያመነጨዉ አካል ባለድርሻ አካላቶችን እንዳወያየ ነው፡፡ ከጽሁፉ ለመረዳት እንደቻልኩት እርስዎ ከባለድርሻ አካላት አንዱ እንደሆኑ እና በነበረዉ ዉይይት ያስተዋሉትን ክፍተቶች የፓርላማዉ ቋሚ ኮሚቴ መሙላት የሚችልበትን ተጨማሪ እድል ለመጠቀም ያደረጉት ትክክለኛ ጥረት በመሆኑ የሚደነቅ ነው፡፡

ይሁን እንጂ ከላይ በተጠቀሱት 2 አንቀጾች እንዲሁም ተያያዥ ችግሮቻቸዉን በተመለከተ ባለድርሻ አካላት ያሳስበናል ያሉትን ጉዳዮች ህግ አመንጪዉ አካል አናንቆ እንዳለፋቸዉ የሚወቅስ እንጂ የህግ አመንጪዉ ትክክለኛ ምክንያታዊ ምላሾቹ ምን እንደነበሩ አልጠቀሱም፡፡ በነዚህ ሁለት ጉዳዮች ላይ ህጉን ያመነጨዉ አካል ምክንያታዊ ምላሽ መስጠት ሳይችል ቀርቶ የባለድርሻ አካላት ስጋቶችን አናንቆ ማለፍን መረጠ ብየ ለመቀበል ይከብደኛል፡፡ አድርጎ ከሆነ ግን ከአንድ የመንግስት ተቋም የሚጠበቅ አይደለም፡፡ በዚህ ጉዳይ ላይ የሚመለከተዉ አካል ማብራሪያ መስጠት ይኖርበታል ብየ አምናለሁ

ተከራከርከኝ አይበሉኝ እና እኔ እንደ አንድ ምክንያታዊ ዜጋ ስመለከተዉ ለምሳሌ ያክል የመድኃኒት ዋጋ ቁጥጥር እንዲደረግበት የሚደርግ ህግ ያለዉ ማህበራዊ ፋይዳ ቀላል የሚባል አይደለም፡፡ ለእንደኔ አይነት ግለሰብ መንግስት ሊያደርግልኝ ከሚችላቸዉ ነገሮች ዉስጥ አንዱ ይሄ ነዉ፡፡ በአሁኑ ጊዜ የቤተሰብ አስተዳዳሪ የሆነ ወይም ሌላ ግለሰብ በህመም ምክንያት ገንዘቡ ያላቸዉ ከሆነ ለረጅም ጊዜ ያላቸዉን ተቀማጭ የሌላቸዉ ከሆኑ ደግሞ ከቤተሰብ ወይም ከቅርብ ወዳጆቻቸዉ በመበደር ወይም በእርዳታ መድኃኒት መግዥን ጨምሮ ለህክምና አገልግሎት የሚከፍሉት ገንዘብ የብዙ አመታት ገቢያቸዉ ነው፡፡ አጋጣሚዎችን በመጠቀም መድኃኒትን በብዙ መቶ እጥፍ የትርፍ ህዳግ የሚሸጡ ነጋዴዎች አንድ ሊባሉ ይገባል፡፡

እግረ መንገዴን ለተከበረዉ ፓርላማ ልብ ሊባልበት የሚገባ ተጨማሪ የቁጥጥር ጉዳይ ላነሳ እወዳለሁ፡፡ የግል የጤና ተቋማት ኢንቨስትመንት የሚበረታታ ጉዳይ እንደሆነ አምናለሁ፡፡ ሆኖም ግን ቁጥር ስፍር የሌለዉ ዜጋ ምክንያታዊ ላልሆነ የገንዘብ ብዝበዛ እየተዳረገ ስለሆነ ቁጥጥር ቢደረግ መልካም ነዉ፡፡

Comments from the Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) on the draft PROCLAMATION TO PROVIDE FOR FOOD AND MEDICINE ADMINISTRATION; 16.01.2019
 
Scope of the draft proclamation
From a FAO prospective, it is generally recommended that food safety and quality are regulated under specific food safety and quality legislation. This is due to the specific nature of food products vis a vis medicines; the need of introducing a comprehensive food control system from farm to fork and the importance of setting up different mechanisms for standard setting, pre and post-market surveillance, traceability and recall or disposal of food products, and monitoring and enforcement.
Similarly, FAO consistently recommends that public health pesticides are regulated together with agriculture pesticides, in implementation of the International Code on Pesticide Management.
 
Definitions:
It is recommended that the definition of terms match those of the Codex Alimentarius Commission and the OIE. For instance, the term “food” is defined as “any substance, whether processed, semi-processed or raw, which is intended for human consumption, and includes drink, chewing gum and any substance which has been used in the manufacture, preparation or treatment of “food” but does not include cosmetics or tobacco or substances used only as drugs”. This is important for international harmonization and to ensure that the law is not flawed when dealing with imported food. It is recommended to also define some terms used in the draft proclamation, such as food trade activity. Of course, the delineation of the mandate of the MoH and the MoA may require an adapted definition of food, but the basic elements should be there.
Objective:
The major principle of a food safety law is the protection of the health of consumers: consumers must be protected from health risks that may occur consequential to the production, manufacture or processing of food. The protection of consumers’ economic interests shall also be guaranteed. State authorities must protect consumers from unfair, fraudulent or deceptive practices and fraudulent food.
Under the Codex Alimentarius, it is generally recommended that food safety requirements are regulated together with food quality requirements, as both dimensions are part of the same food standards. The food quality dimension is only mentioned in relation to infant food. Along the same lines, the law should serve as basis to combat all food fraud, and not only the adulteration of food ingredients (as included in the current draft).
The draft law does not introduce important elements of a modern food safety system, including (i) the farm to fork approach; (ii) the primary responsibility of all food operators for the safety of food under their direct responsibility; (iii) the principle of traceability; (iv) the importance of coordinating food safety management across all stages of the food production chain. These are highlighted in details below.
Risk assessment:
Modern food control mechanisms are based on risk assessment. The draft proclamation does not sufficiently make reference to risk assessment. Provisions related to the application of the precautionary principle are also missing.
 
Responsibility of food business operators (FBOs):
The draft proclamation provides generally that “every person who provides food for use by the public shall ensure its safety”.  FBOs have the responsibility to refrain from placing on the market food which causes or is likely to cause a human health hazard. In order to determine whether any food causes or is likely to cause a human health hazard, the law must compel FBOs to look at: the probable, immediate and / or short- term and / or long-term effects of that food on the health not only of a person consuming it, but also on subsequent generations; the probable cumulative toxic effects; the particular health sensitivities of a specific category of consumers where the food is intended for such category of consumers.
It is also important, for the effectiveness of this proclamation, to provide for the corporate liability regime of FBOs.
Institutional coordination :
Due to the important number of institutions involved in food control (veterinary services, public health authorities, trade agencies, department of interior, decentralized, local authorities), an institutional coordination mechanism guarantees the effectiveness of this control system. Having institutions working in isolation without coordination increases the risk of overlapping functions and a confusion of roles and responsibilities.
Sanitary measures:
Procedures for the adoption of sanitary measures upon food import must be clearly delineated. Reference to international food standards are also missing.
 
Traceability:
Provisions related to the traceability of food are missing.
 
Labelling:
General provisions on labelling, packaging and advertisement do not take into account the specificities of a food law, such as the importance of including nutritional information (which is quality based), or the different possibilities to label the expiry or best before date to prevent excessive and unnecessary food losses and waste.
 
Emergencies and food recall:
Some fundamental aspects of the State responsibility related to the setting up of food alert system and emergency management are missing from this draft text.
 
Food registry :
The law includes inconsistent references to a food registry. Very few countries maintain food registries, as most system rely on the approval of food standards. However, if it is the will of the regulator to establish a food registry, this should be fully regulated, including the definition of the products that will be subject to compulsory registration, the procedure for registration and the consequences of putting an unregistered food product on the market. FAO’s recommendation is that this system be not included in the law.

የሚከተሉት የአዋጁ አንቀፆች እንደተለከተው ሊሻሻሉ ይገባል፡፡

1. የሚጨመር ፡ ‹‹አንቀጽ 2 ንኡስ አንቀጽ 41 ቁጥጥር ማለት በሕግ እና /ወይም ደንብ የተመለከቱ ድንጋጌዎች በትክክል መከበራቸውን ማረጋገጥ ማለት ነው››፡፡ ምክንያቱም ቁጥጥር እየተባለ በሆነ ባልሆነ ሰበብ ዜጎች ሲንገላቱ ንብረታቸው ሲዘረፍና ተገቢ ያልሆኑ ነገሮች እንዲጠየቁ ሲደረጉበት የቆየ በሕግ ውስጥ የሚፃፈው ‹‹ቁጥጥር›› የሚባለው እንደላስቲክ የሚለጠጥ ቃል ነው፡፡ እንዲሁም ደግሞ የመንግስት ሠራተኞች ዋነኛው ሥራቸው ሕግና ደንብን ማስከበር ስለሆነ በተግባር ሲተረጎም እነዚህ ሕጎችና ደንቦች መፈፀማቸውን ማረጋገጥ ነው፡፡ ሌላ እስፈሪና ለትርጉም አመቺ የሆነ እንደ ‹‹ቁጥጥር አይነት ቃል ባይገባ ዜጎች መብታቸውን እንዲያስከብሩ ይበረታታሉ፡፡ ዘመኑም የሠላምና የሕግ የበላይነት ነው፡፡

2. አንቀፅ 53 ንኡስ አንቀፅ 3 ይህ ንኡስ አንቀፅ ከጥቅሙ ጉዳቱ ያመዝናል፡፡ ኢትዮጵያ የምታስመጣቸው የሕክምነና ዕቃዎች በጣም አነስተኛና በመደበኛ የሚታዘዙ አይደሉም፡፡ ስለዚህ የሚላኩላት ዕቃዎች ያላቸው መገግለጫና እሽግ አብዛኛው አለም በሚቀበለው በእንግሊዘኛ ቋንቋ ነው (Neutral label)፡፡ አማርኛ ጨምሩ ቢባል ምርቱ በተፈለገው ጊዜ ላይገኝ ወይም ከፍተኛ ዋጋ ክፍያ የሚያስጨምር ይሆናል፡፡

የሕክምና መሣሪያ የተባለው ደግሞ እንደ ቴርሞ ሜትር እና ቴስት ቲዩብ የሚጨምር ስለሆነ ለነኝህ በዐማርኛ መግለጫ ማዘጋጀቱ ጥቅሙ አምብዛም ነው፡፡ ከሁሉም በላይ ደግሞ በአማርኛ መሆኑ ሰፊው ሕዝብ ቀርቶ የሕክምና አገልገልት ሠራተኞች እንኳን ቴክኒካል ስለሚሆንባቸው መረዳቱ ያስቸግራል፡፡ ስለዚህ ይህ ንዑስ አንቀጽ እንደሚከተለው ሊሻሻል ይገባል፡፡ ‹‹በሀገሪቱ መሰረታዊ የመድኃኒት ዝርዝር ውስጥ የተካተተ ወይም በብዛት የሚሰራጭ መድኃኒት ወይም የህክምና መሳሪያ ገላጭ ጽሁፍ በአማርኛ ወይም በእንግሊዝኛ ቋንቋ መጻፍ አለበት››፡፡

3. የሚጨመር አንቀጽ 71 ንኡስ አንቀጽ 3 ‹‹ይህንን አዋጅ መሠረት አድርገው የሚወጡ መመሪያዎች የ3ኛ ወገንን መብት የሚነኩ ወይም ክፍያ የሚጠይቁ ከሆኑ በደንብ መውጣት አለባቸው፡፡ ሌሎች መመሪያዎች ግን በይፋ እንዲታወቁ በተገቢው መንገድ መታተም ይኖርባቸዋል››፡፡ ምክንያቱም ዜጎች በማያውቁት ወይም ይፋ ባልወጡ በየጊዜው ከየሠራተኛው ዴስክ እንደተፈለገ በሚመዘዙ ‹‹መመሪያዎች በተባሉ ትዛዞች ተሰቃይተዋል፣ ክፍያ እንዲፈጽሙ እና/ወይም ስራቸው እንዲስተጓጎል ተደርጓል፡፡ እንዲህ ያለ ሁኔታ በመመሪያ ሰበብ የመንግስት ስራዎች በዘፈቀደ አይነት እንዲካሄዱ አድርጓል፡፡ በመሠረቱ ዜጎች በቅድሚያ የሚተዳደሩበትን ሕግ፣ ደንብ፣ መመሪያ ወይም ማስታወቂያ እንዲያቁት ማድረግ ፍትሃዊነት ወይም የሕግ የበላይነትን ማክበር ነው፡፡

4. ‹‹አስፈጻሚ አካል፡ ይህ አካል በአዋጅ ውስጥ ቢያንስ ቢሰየም መልካም ይመስለናል ምክንያቱም ቋሚነት እንዲኖረውና ያልሆነ ስያሜ በኋላ እንዳይሰጠው፡፡ ለምሳሌ በአዋጁ አንቀጽ 4 ውስጥ እንደሚከተለው ሊመለከት ይችላል፡፡
ይህን አዋጅ ለማስፈፀም ‹‹የምግብና መድኃኒት አስተዳደር›› መስሪያ ቤት በሚኒስትሮች ምክር ቤት ይቋቋማል፡፡ ዝርዝሩም በደንቡ ይገለጻል፡፡

ለጊዜው ያለን አስተያየት ይኸው ነው፡፡

ሠይፉ ተክለማርያም
LLB, LLM Setema Limited PLC
Pharmaceuticals and Medical Devices Importer/Distributor